- 22 TEMMUZ SONRASI NE DEDİLER, NE YAZDILAR? -

Washington Post'un başyazısı: "Türkiye'de Zamanlı bir Zafer"

27 Temmuz 2007

A Timely Victory in Turkey

Recep Tayyip Erdogan shows that democracy and moderate Islam can be a good mix.



THE CAUSES of Middle East democracy and moderate Islam should get a badly needed boost from last weekend's parliamentary elections in Turkey. The ruling Justice and Development Party, or AK Party, which is led by the religious, liberal and pro-Western Prime Minister Recep Tayyip Erdogan, won a convincing victory, dealing a rebuff not only to leftist and nationalist opponents but also to the Turkish military. The militantly secular army effectively forced the election by threatening to intervene in the political system in April; the election results showed that Turks do not share the army's fear of the AK Party and that they rejected its meddling.

Turkey is different from its Arab neighbors, including Iraq. But the success of the AK Party both in government and at the polls is demonstrating that political parties grounded in Islam can not only thrive within a democratic political system but also help to strengthen it. Mr. Erdogan, like many Turks from the country's sprawling interior, is a devout Muslim, but he has made no move during five years in office to Islamicize Turkish government or curb the rights of secular Turks. On the contrary, he has pushed through liberalizing reforms, including greater rights for women; presided over an economic boom driven by foreign trade and investment; and pressed for Turkish entry into the European Union.

With parliament due to elect a new president this year, Mr. Erdogan characteristically sought to avoid antagonizing his opponents and the military by refraining from seeking the office himself. Instead, he nominated his capable foreign minister, Abdullah Gul, another pro-Western moderate. The army nevertheless responded by posting a threatening message on its Web site; this "e-coup," as Turks called it, was followed by a parliamentary impasse over the election.

Though vindicated by the resulting election, Mr. Erdogan can best follow up on his success with more restraint. He has already suggested that he will look for a compromise candidate for the presidency. But he will also have to hold back the hardliners in the military and new parliament who will be pressing for a Turkish military intervention in northern Iraq. Turks need still more economic reforms, foreign investment and integration with Europe, something that can happen only if the country's leaders avoid succumbing either to nationalist or Islamist agendas. If Mr. Erdogan can steer that tricky course, he will benefit not only his country but also the troubled region around it.

Soli Özel'in Financial Times'daki makalesi: "Türkiye modernleşme yoluna devam ediyor"

26 Temmuz 2007

Financial Times

Turkey’s quest to modernise remains on track

Soli Ozel


Rare are the moments in a democratic country’s history when a sitting government increases its level of support substantially, as Turkey’s ruling Justice and Development party (AKP) did last Sunday. These elections consolidate a spectacular realignment that has brought disparate social forces together to challenge the existing distribution of power and privilege.

One must look at the social forces the party represents. The AKP originated from Turkey’s Islamist movement, which was defined by anti-westernism, anti-secularism, xenophobia and an anti-market economic programme. Younger dissenters created the party in a generational and ideological break from the founding fathers after the military’s ousting of Islamists from power in 1997.

Responding to changing demographics and economic geography as well as the public’s democratic aspirations, the party positioned itself as pro-market and pro-European. In 2002 it ran on a platform of democratisation, integration with the world economy and openness, and won. An extraordinarily efficient political machine, with its hand on the pulse of its constituents and sensitive to the needs of the general public, the AKP became a formidable force. It received much support from the rising provincial entrepreneurial classes that are globally integrated but are socially and culturally more conservative than existing elites.

At the same time it gained the backing of poorer segments of the population in metropolitan centres, through diligent social and organisational work and municipal services. Policies such as more accessible healthcare, free distribution of schoolbooks, increased grants for students and housing credits for the lower middle classes and the poor explain its appeal to the less well off. The AKP’s unfettered market orientation endeared it to the existing financial and economic elites as well, although the latter were concerned about the incompatibility of the AKP’s conservatism with their own lifestyles.

In addition, the AKP’s promise of a more liberal and democratic political order appealed to segments of Turkey’s secular population that were increasingly disenchanted with the authoritarianism of the ruling elites. Their support for the AKP, despite their disillusionment with the party’s recent performance on political reform, proved critical, especially in the period after the military’s recent intervention in the choice of the president. Last, the AKP managed to appeal to the Kurdish population of Turkey’s troubled south-east through religion and careful political manoeuvring. Thus there was a mosaic of candidate profiles, from old leftists to members of the Alevi community, from Kurds to thoroughly modern and unveiled women, as the party claimed the centre of Turkish politics.

As a result the AKP received almost even support from across the country. It was the only party whose support was not confined to a specific region or class. Notably, its victory over Kurdish nationalists in many predominantly Kurdish provinces provided it with a mandate to launch a new democratic opening to deal with the Kurdish problem while fighting separatist terrorism.

The result of Sunday’s critical vote was the victory of hope over fear, civilian government over military tutelage and economic and political openness over introversion. It was a vote of confidence in the AKP’s economic performance, which has given Turkey an average growth rate of 7.5 per cent over the past five years. It was also the electorate’s response to the military intervention by “e-memorandum” on April 27. In that sense the Turkish electorate remained true to its tradition of resisting the dictates of the military rulers for the post-coup management of the country. Therefore, these elections strongly highlighted the democratic maturity of the Turkish public.

What these elections do not mean is worth emphasising. The choice was not between an Islamist Turkey and a secular modern one. Turkey has not, by these results, gone back to “the road not taken” at the beginning of the republic and given up on its quest for modernisation. Turkey’s modernisation track is just of a different type, one that is embedded in cultural conservatism and in search of an appropriate synthesis between Islam, capitalism and secular, liberal democracy. This is why the experiment in democratic transformation is significant beyond its borders. How well the AKP manages this transformation as well as how the world, especially Europe and the US, responds to it will, therefore, have global implications.

The writer is a political scientist at Istanbul Bilgi University

Steven A. Cook'un Boston Globe'daki makalesi: "İslamcı bir zaferi alkışlamak"

26 Temmuz 2007

Boston Globe

Cheering an Islamist victory

Steven A. Cook


ON SUNDAY, Turks overwhelmingly voted to return the ruling Islamist Justice and Development Party (AKP) to office with 46.6 percent of the vote. Turkey's two main secular parties did not even come close to this tally, combining for 34 percent of the vote. The stakes in these elections were high, including Turkey's future democratic development, how religion will be accommodated in an officially secular state, and the prospects for Turkey's place in Europe and the Middle East. It is for these reasons that Washington should be relieved that Turkey's Islamists have prevailed. Hardly the firebrands of Hamas and Hezbollah, the leaders of the Justice and Development Party are modernizers who seek a pluralist and democratic Turkey.

Since coming to power in 2002, Justice and Development has done more than any Turkish government to improve and deepen the quality of democracy. To be sure, problems with freedom of expression and individual rights -- especially for Turkey's 14 million Kurds -- remain, but Justice and Development has presided over political and economic reforms that strengthened human rights, overhauled the penal code, improved parliamentary oversight, reined in Turkey's powerful military establishment, and made the Turkish economy the most dynamic in its region. The party will return to parliament with 27 women (more than double any other party) and scores of young, liberal legislators who have joined because they want to live in a democracy.

Conversely, Justice and Development's vanquished rivals -- the Republican People's Party and the Nationalist Movement Party -- are far from paragons of democracy. Both parties have supported the Turkish military's recent intervention in politics intended to weaken the Justice and Development government and prevent one of its members from becoming Turkey's next president. Recently, European social democrats accused the leader of the Republican People's Party of "seeking a Tunisian-type democracy," which is to say no democracy at all. For its part, the Nationalist Movement Party's guiding ideology denies the individual and collective rights of Turkey's Kurdish and other minorities.

The recently published Pew Global Attitudes Survey shows that only 9 percent of Turks approve of the United States. This sentiment is a function of the war in Iraq, which has sowed chaos on Turkey's border, left Turkey vulnerable to terrorism, and raised the specter of Kurdish independence. The Islamists have trafficked in anti-American rhetoric, yet AKP's secular counterparts have been no better and often worse than the Islamists when it comes to the United States. For example, the leaders of the Republican People's Party and Nationalist Movement Party have whipped up anti-American and nationalist sentiment to the extent that large swathes of the Turkish public now identify the United States with the terrorist Kurdistan Worker's Party, or the PKK, which has been attacking Turkey from bases in northern Iraq. At the funerals for Turkish soldiers killed by the PKK, it has become common for Turks to chant "Down, down PKK; Down, down USA."

Turkey's transition to democracy in recent years has had little directly to do with the Bush administration's "forward strategy of freedom in the Middle East," yet Washington should nevertheless welcome the Justice and Development win. Since the party came to power in 2002, the Arab world has taken a keen interest in the way both Europe and the United States deal with Turkey's Islamist government, seeing Turkey as a test case for the West. It is no secret that much of the Arab world has branded Washington's democracy promotion policy as little more than hypocrisy over the Bush administration's unwillingness to recognize Hamas' electoral victory in the January 2006 Palestinian elections. The fact that the Bush administration was the first of Turkey's major allies to congratulate Prime Minister Recep Tayyip Erdogan on the Justice and Development's victory helps to undermine Arab accusations and signals that Washington is not opposed to Islamist power, but rather opposes certain kinds of Islamist groups.

With so much at stake in the Turkish elections, it should be clear that the Justice and Development Party's victory last week was good for the United States. Friction between the two countries over Iraq is likely to continue. Beyond this admittedly difficult problem, however, Justice and Development -- unlike its secularist competitors -- is a better partner for the United States. Turkey's Islamists want to repair relations with Washington, will keep Ankara firmly in the West, and stand for a modern, pluralist, democratic Turkey.

Steven A. Cook is a Fellow at the Council on Foreign Relations and author of "Ruling But Not Governing: The Military and Political Development in Egypt, Algeria, and Turkey."

Los Angeles Times'ın başyazısı: "İslamcıları tutmak"

24 Temmuz 2007

Rooting for the Islamists

Western observers may fear political parties with Islamist roots, but Turkey’s is committed to legal reform, EU membership and economic growth.



Western observers tend to regard the political success of Islamists in the Middle East as bad news, because elections have brought to power such dangerous hard-liners as Iranian President Mahmoud Ahmadinejad and Hamas leader Ismail Haniyeh. Yet the strong victory of the main Islamist party in Sunday's election in Turkey -- the world's prime laboratory for an experiment in whether Islam is compatible with democracy -- was a very hopeful development.

The ruling Justice and Development Party, known in Turkey as the AKP, won a thumping 47% of the vote in the parliamentary contest. It was a repudiation of the secular establishment that ruled Turkey off and on for decades after being put in place by Kemal Ataturk in 1923. This elite, which runs the judiciary and the military, threatened to undermine the country's democracy in April, when army leaders hinted that they would stage a coup if an AKP candidate whose wife wears a head scarf were elevated to the presidency.

In Turkey it's the Islamists, or at least the liberal Islamists who head the AKP, who promote religious freedom and tolerance, while secularists' fears of a religious takeover of government institutions have prompted hysteria over matters as seemingly harmless as a scarf. The AKP's popularity is soaring because of measures that have tamed inflation and led to strong economic growth in just six years, and its support of Turkish efforts to become a member of the European Union has produced progressive legal reforms. Meanwhile, the nationalistic Republican People's Party, the party of Ataturk, opposes EU membership and favors military intervention in Iraq to discourage attacks from Kurdish separatists.

It's still unclear whether Turkey's version of tolerant and moderate Islamic rule will spread to other Muslim countries, or even survive for long in Turkey. But at this point, it's a beacon for struggling democracies in places such as Iraq and Afghanistan, which is why it's in the overwhelming interest of the United States and Europe to support the newly strengthened regime of Prime Minister Recep Tayyip Erdogan. For the U.S., that means a renewed push to resolve the Kurdish problem diplomatically. For the EU, it means fighting to keep Turkey's membership drive alive.

Christian Science Monitor gazetesinden bir yorum: "ABD-Türkiye yaralarını sarma zamanı: Seçimler, ikili ilişkilerdeki çöküntüyü onarma fırsatı"

24 Temmuz 2007

Graham Allison, "Beyaz Saray'ın stratejik miyopluğu nisandaki anayasal krizde kendisini gösterdi..." diyor ve yeni dönemde Ankara ile Irak'taki Kürdistan Bölgesel Hükümeti'nin PKK'ya karşı ortak girişimde bulunması çağrısı yapıyor...

Time to heal US-Turkey wounds

Sunday's elections give a fresh opportunity to fix a terrible collapse in bilateral ties.

Graham Allison- Cambridge, Mass.

Imagine a stable, prosperous, secular Muslim democracy in the Middle East. The dream of just such an outcome was the worthiest, albeit least likely, of President Bush's stated aspirations for the war in Iraq.

Unfortunately, the way in which the administration has pursued this objective has damaged what remains the best hope for a successful moderate Muslim democracy in the region: Turkey.

Since the founding of the modern republic more than eight decades ago, Turkey has charted a long and uneven journey toward democracy. A responsible member of the NATO alliance, it was among America's most dependable and effective allies in a turbulent region.

The Pew Research Center poll of 2000 found that 52 percent of Turks held a favorable view of America, a higher percent than any country in the region other than Israel.

Since then, things seem to have gone terribly wrong. The 2007 Pew poll found US favorability in Turkey has plummeted to 9 percent. Even more remarkable, Turks now see the US as the single biggest threat to their nation's security. Far from bolstering what could be an exemplar for the region, the Bush administration is responsible for a catastrophic collapse in bilateral relations.

America's unpopularity stems from Turks' perception that US policies are making their country more insecure at a time of great insecurity. As it modernizes to meet the political and economic criteria for joining the European Union (EU), Turkey has undertaken wrenching reforms. Rather than dampening factors that could fuel religious extremism and ethnic separatism, the policies of the US and some EU member countries have served to accentuate them.

Ironically, the schism in US-Turkish relations took place as a result of democracy at work. In March 2003, with 90 percent of the Turkish public opposed to the US invasion of Iraq, parliament voted down a measure allowing US forces to use Turkey's border with Iraq as a northern front in the invasion.

American officials suddenly found democracy an inconvenient obstacle. A former US ambassador to Turkey questioned Turkey's "democratic credentials," arguing that the government was pandering to the forces of public opinion, rather than providing enlightened leadership to its citizens.

Stung by Turkey's rejection, the Bush administration conducted the war in Iraq with no regard for Turkey's interests. A US-backed, autonomous, and increasingly emboldened Kurdistan Regional Government poses an existential threat to nationalists in Turkey. Failure to address the reality of a sanctuary in Iraqi Kurdistan for members of the PKK – a Turkish-Kurdish terrorist group – enrages even moderate Turks.

Imagine American reactions if terrorists were exploding bombs in American cities and then slipping across the border to sanctuaries in northern Mexico. Should a referendum on the future status of oil-rich Kirkuk place it under the jurisdiction of the Kurdistan Regional Government, it is plausible that Turkey would finally act on its threat to invade northern Iraq.

All this was avoidable – and even now remains reparable. Were the US to demonstrate a readiness to address real threats to Turkey's interests, Turkey could play a constructive role in Iraqi Kurdistan, while improving the well-being of its own Kurdish-populated southeast.

Turks are already heavily invested in Iraqi Kurdistan's economic development, with more than 300 Turkish companies operating in the region. Turkish pipelines could provide Kurds an opportunity to export oil to international markets. A working bargain between the Kurds and Turkey is not beyond the reach of effective US leadership.

Unfortunately, policymakers in Washington seem intent on letting an important opportunity fester until it becomes a crisis.

The White House's strategic myopia was in full display during Turkey's constitutional crisis in April.

The crisis began when Prime Minister Recep Tayyip Erdogan nominated Foreign Minister Abdullah Gul for the presidency. Mr. Gul, like Mr. Erdogan, is a member of the Islamic-inspired AK party. His Islamist past and head-scarf-wearing wife raised fears of conservative Muslim dominance and triggered enormous backlash from Turkey's secular establishment.

It also brought ominous warnings from the military, which in Turkey's democracy enjoys a special status as guardian of the state, a role it exercised in overthrowing four earlier elected governments. Turkey's democrats found Washington's silence during this turmoil deafening.

To defuse the crisis, Erdogan moved to early general elections. Following the AK's solid election victory this weekend, the US should undertake a major diplomatic initiative to resuscitate US-Turkish relations.

This should begin with applause for Turkey's successful demonstration of what is possible in modernizing a moderate, secular Muslim democracy. It should include renewed advocacy for Turkish membership in the EU. But most important, it should engage Turkey and the Kurdistan Regional Government in specific steps to stop cross-border terrorist attacks from Kurdistan.

Moreover, this can be done without sacrificing other regional priorities. Even as Mr. Bush's hopes for Iraq founder, he still has an opportunity to support a credible counter-narrative to the rhetoric of radical Islamist groups across the region.

• Graham Allison is director of the Belfer Center for Science and International Affairs at Harvard's Kennedy School of Government and author of "Nuclear Terrorism: The Ultimate Preventable Catastrophe."

Bloomberg'ün haberi: "Erdoğan'ın halk oyunu kazanmasından sonra Türkler yeni bir döneme giriyor"

24 Temmuz 2007

Turks Enter `New Era' After Erdogan Wins Popular Vote

Mark Bentley

Prime Minister Recep Tayyip Erdogan's election victory cracked the foundation of Turkey's 84-year-old republic, pushing Islam into the political mainstream and reshaping the legacy of the country's father figure, Mustafa Kemal Ataturk.

Erdogan's win two days ago, with the biggest share of the vote since 1969, may give him a mandate to lift some of the curbs on Islam, including the Muslim headscarf, which were the basis for the formation of modern Turkey in 1923. Turkey's military, which has ousted four governments since 1960, opposes such moves.

``It's a new era for the country,'' said Barry Rubin, editor of the journal Turkish Studies and head of the Global Research in International Affairs Center in Herzliya, Israel. ``The big question is how far they want to go. Some people believe they want to go all the way to Islamism, some believe they'll stop well short.''

In his victory speech, Erdogan, 53, promised to expand democratic rights, while pledging to seek consensus with the secular establishment, led by military commanders, over Islam's role in society. His Justice and Development Party captured constituencies all across the country, leaving only isolated pockets to the secularist parties.

Justice won 47 percent of the vote, a ``watershed'' that shows the rules laid down by Ataturk to forge Turkey from the ashes of the Ottoman Empire need to be modernized, said Suat Kiniklioglu, one of about two dozen advocates for broader democracy drafted by Erdogan to run for parliament to appeal to a greater range of voters.

Ataturk's Principles

``The electorate has shown that Ataturk and his principles are outside the scope of daily politics and should be left there,'' Kiniklioglu said. ``Ataturk never meant his views to be applied blindly and to be abused.''

Former officers, whose views generally reflect those of the military establishment, said they recognize the significance of the victory and indicated the army may keep a low profile for now.

``They won the game,'' said Riza Kucukoglu, a former major general. ``We now have to give them credit and observe whether Justice will play according to Ataturk's rules.''

The military, backed by Turkey's secularist parties and many of its urban elites, has seen Erdogan's promotion of Muslim values as a threat to the nation's identity as democratic and strictly secular.

Mindful of Justice's growing appeal, army generals swapped tanks for the Internet on April 27 to direct a political attack on Erdogan after he nominated Foreign Minister Abdullah Gul, a pious Muslim and longtime confidant, as Turkey's next president.

Successful Appeal

The military's statement on its Web site prompted the main opposition Republican People's Party, founded by Ataturk, to begin a successful appeal at the Constitutional Court to cancel Gul's election by parliament on a technicality.

Meanwhile, Kucukoglu's group of retired officers organized street protests against Gul's candidacy attended by hundreds of thousands of followers of Ataturk's code. Erdogan called the parliamentary election a week later, saying the ballot would strengthen democracy.

The attempt by the generals to influence public opinion has back-fired after Erdogan's easy election win, said Erik Zurcher, a professor at Leiden University in the Netherlands and author of ``Turkey: a Modern History.''

``The army's hand has been weakened,'' Zurcher said in a telephone interview. ``Even having 500,000 people on the streets doesn't mean anything now.''

Military Service

The Turkish army, the second-largest in the North Atlantic Treaty Organization, still has considerable influence through pro-Ataturk civilian groups, compulsory military service and partnerships between its pension fund and foreign companies including French carmaker Renault SA.

The army has questioned whether Erdogan is fit to rule the country by pointing to his party's Islamist origins. Justice and Development is rooted in an Islamist movement ousted from government in 1997 by a military-led public campaign. The group was outlawed a year later for mixing religion with politics.

In his victory speech, Erdogan said Justice now represents Turkey's political mainstream and will boost democracy without threatening secular principles. Erdogan is backed by many of Turkey's business leaders, who have benefited from five years of economic growth.

EU Talks

Justice and Development has traditionally drawn its support from conservative families in Turkey's villages and shanty towns. The party has since strengthened its legitimacy among the middle classes by attracting record foreign capital and winning European Union membership talks on a platform of promoting Turkey as Muslim and democratic.

Justice's victory ``shows that the `them and us' distinction'' between secularists and the Islamic political movement has been eliminated, Guler Sabanci, chairwoman of Haci Omer Sabanci Holding AS, said in an e-mailed response to questions.

Erdogan may use the strengthened mandate he won to challenge the military again by backing a fresh bid by Gul for president. Erdogan hasn't said whether he will nominate Gul, 56, in a new election by parliament.

``Abdullah Gul's thoughts and intentions will be extremely important for me,'' Erdogan told reporters in Ankara yesterday.

The Grand National Assembly, which now represents a wider section of Turkish society after nationalists and pro-Kurdish candidates won seats to join the Republicans in opposition, is due to reconvene next month for the new presidential election.
Justice will need the support of the opposition to convene the assembly for the election. The party has 340 seats, 27 seats short of the two-thirds quorum required, according to preliminary results. The Republicans will have 112 seats, the Nationalists 71 and the independents, mostly pro-Kurdish deputies, 27 seats.
And Turkey's military won't be far away when deputies cast their votes -- the chiefs of the general staff are just across the road.

New York Times'ın başyazısı: "Demokrasi onaylandı"

24 Temmuz 2007

Democracy affirmed

The impressive re-election victory scored by Turkey’s conservative Muslim ruling party is a tribute to the growing maturity of that country’s politics and an inspiration for the cause of democracy in the broader Muslim world.

Voters rightly rejected the claim asserted by the traditional military-secular establishment that there is any fundamental incompatibility between democracy and Islam. Instead, they rewarded a party that has given the country its most competent and successful government in recent decades. That is exactly how democracy is supposed to work.

Since the Justice and Development Party (known by its Turkish initials, AK) came to power almost five years ago, its market-oriented policies have promoted strong economic growth and helped bring runaway inflation back under control. In its pursuit of European Union membership, AK has also pushed through a series of legal reforms that have expanded human rights and brought Turkish law closer to European standards.

Those reforms have stalled in the face of opposition from generals and civilian nationalists and discouraging signals from the E.U. about Turkish membership. The Kurdish minority is still subject to discriminatory legal restrictions. So is the ruling party’s main constituency, observant Muslims.

The AK should use its huge victory to reinvigorate the drive for reforms, and not just for its Muslim supporters. But it still must be careful not to provoke a military leadership that sees itself as the guardian of secular nationalism and has been less than scrupulous about respecting electoral democracy. The AK, in contrast, has broadened its support by moving away from its original, narrowly Islamic roots. It is still a visibly Muslim party, but it is also a visibly democratic and tolerant party.

Turkey’s generals should heed the voters. Washington should continue to press Turkey’s case for E.U. membership. The example of a successful Muslim democracy can be a powerful weapon in the war of ideas against Islamic terrorism.

ABD'de 22 Temmuz sonrası ilk yorumlar

Milliyet, 24 Temmuz 2007

'Bu bir tsunami'

YASEMİN ÇONGAR Washington

Seçim sonuçları Washington'da, "tsunami" diye tanımlanırken, Başbakan Erdoğan'ın seçim galibiyeti ardından verdiği, 'birlik' ve 'AB için çabaya devam' mesajları ABD yönetimince çok olumlu karşılandı.

ABD Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Matt Bryza, dünkü değerlendirmesinde, AKP'nin bunca yüksek oy alacağını öngöremediklerini itiraf etti. "Türkiye'deki laik demokratik hukuk devleti bu seçimlerden sonra artık daha güçlü" diyen Bryza, AKP'nin seçmeni ikna başarısını kutladı.

'Konsensüs sağlanmalı'

Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı konusundaki uzlaşma yanlısı sözlerinin Washington'da not edildiğini belirten Bryza, "Cumhurbaşkanlığı sürecinin pürüzsüz olmasını istiyoruz. Şu anda en önemli unsur konsensüs sağlanması" dedi.

Bryza, ayrıca İran'la yapılan doğal gaz anlaşmasının uygulamaya konulmamasını ve yeni hükümetin Ermenistan'la ilişkileri normalleştirmesini diledi. ABD'li yetkili, önümüzdeki haftalarda Kuzey Irak'ta PKK'ya karşı somut bir girişimin gündeme gelebileceğini açıkladı.


'TSK ve ABD kaybetti'

ABD'nin eski Ankara büyükelçilerinden Mark Parris, seçimin mağlupları arasında TSK'yı da saydı. Parris, TSK'nın "kredibilitesini ve otoritesini ortaya koyarak" verdiği muhtıranın AKP'ye puan kazandırdığını belirtti ve bu sonuçlardan sonra, ordunun benzer bir müdahaleyi göze almasının zor olacağını vurguladı.

Parris, "ABD'nin muhtırayı içten içe desteklediği ve PKK'ya karşı eylemi AKP'ye yaramasın diye geciktirdiği" izlenimi doğması nedeniyle, Türk-Amerikan ilişkisinin de seçimin mağlubu sayılabileceğini söyledi.


'Müdahale mümkün'

Temsilciler Meclisi Dışişleri Komitesi'nden Alan Makovsky, sonuçları, "tsunami" diye niteledi ve "AKP, DP'nin 1954'te sağladığından daha büyük oransal oy artışıyla geri döndü... Bu adeta bir devrim" dedi. Sonuçların, "orduya tepki" yansıttığını belirten Makovsky, "Türkler, orduya saygılı, ama kışlasından çıkmasını istemiyor" dedi.

Bundan böyle, Türkiye'de ve yurtdışında, TSK'nın siyasi müdahalesine göz yumulmasının zor olacağını belirten Makovsky, "TSK'daki kurmay ve genç subayların kaygılarının ise değişmediği" ve yeni bir müdahalenin mümkün olduğu uyarısında bulundu.

Financial Times'ın başyazısı: "Erdoğan'ın zaferi"

24 Temmuz 2007

Erdogan's triumph

Recep Tayyip Erdogan's landslide election triumph on Sunday puts paid to any question about his legitimacy. As the Hurriyet newspaper, a traditional voice of the secular, liberal elites, put it: "He has been embraced by the people".

His is not only a personal victory but a huge stride forward for Turkey. Turkish voters have passed judgment on the dangerous confrontation over electing a new president between the army and Mr Erdogan's neo-Islamist Justice and Development party (AKP). They have come out decisively for democracy.

The AKP raised its share of the vote by more than 12 percentage points to nearly 47 per cent. That is not only because of popular repudiation of a musclebound military, or even the Erdogan government's successes in modernising the constitution and growing the economy. The ruling party has moved deftly into alignment with the people.

When the AKP was being put together, a survey of 41,000 people showed that concerns such as entry into Europe and the economy far outweighed emotive and divisive issues like Islamic headscarves for women - except among the headbangers of the failed Islamist movements the party was designed to supersede. These elements - including close to half of outgoing MPs - have now been extensively purged.

The AKP is now a national conservative party - albeit rebalancing power away from the westernised urban elite and towards Turkey's traditional heartland of Anatolia - as well as the Muslim equivalent of Europe's Christian Democrats.

It would be all too easy for Mr Erdogan, after so convincingly winning an election called to assert his authority over the army, to try to impose his choice for the presidency: Abdullah Gul, his talented foreign minister. He should remember that the success of his party is built on its reputation for restraint.

He should make good on pre-poll hints of a compromise president, as well as his post-election pledge to govern for all Turks. He needs, in any case, to work with the nationalist and Kemalist opposition to get his reforms through parliament. That will not be easy.

The Republican People's party of Mustafa Kemal Atatürk, founder of modern Turkey, has ossified into a xenophobic sulk, while the nationalists seem set on sabotage of Ankara's already stalled negotiations on European Union accession.

What could really break Turkey's ties with the EU, as well as the US, however, would be if the army carries out its threat to invade northern Iraq to crush Kurdish separatists. Mr Erdogan will need all his enhanced authority to forestall this.

Financial Times

Burası Washington 14 - Seçim sonrasının Türk-Amerikan gündemi

Washington, D.C. / Yayın tarihi: 15 Temmuz 2007

SUNAN:

YASEMİN ÇONGAR


KONUKLAR:

DR. BÜLENT ALİRIZA: STRATEJİK VE ULUSLARARASI ETÜDLER MERKEZİ (CSIS) TÜRKİYE PROJESİ DİREKTÖRÜ

ABDULLAH AKYÜZ: TÜSİAD ABD TEMSİLCİSİ

DR. HENRI J. BARKEY: LEHIGH ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER BÖLÜM BAŞKANI


Çongar: Amerika’dan hepinize merhaba. Burası Washington, ben Yasemin Çongar. Sevgili izleyiciler, Türkiye bir hafta sonra sandık başına gidiyor. Biz de bugünkü programda 22 Temmuz seçimleri sonrasında kurulacak yeni hükümetin Türk-Amerikan gündemine bakacağız. Bu gündemin önemli başlıklarını inceleyeceğiz. Üç soruyla gündeme getirmek istiyorum. Ekrana da geliyor şimdi. Öncelikle, "Yeni hükümeti, Amerika ile nasıl bir Irak pazarlığı bekliyor?" Ona bakacağız. "Bush yönetimi giderayak İran'ı vuracak mı?" Bunu tartışacağız. Ve "Ermeni Soykırımı Tasarısı Kongre'den önümüzdeki dönem geçecek mi?" Bu üç sorunun yanıtını arayacağız. Ve bu soruları tartışırken de, stüdyomuzda her zamanki gibi hem Ankara'yı hem Washington’u yakından izleyen konuklarımız var. İlk sırada Bülent Alirıza, kısaca CSIS diye bilinen Stratejik ve Uluslararası Etüdler Merkezi Türkiye Projesi Direktörü kendisi. İkinci sırada Abdullah Akyüz, TÜSİAD’ın Amerika temsilcisi, ve Henri Barkey Lehigh Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı. Hepiniz hoşgeldiniz.

Şimdi bu konuları tartışmadan önce, ben istedim ki önce bir seçim beyannamelerine bakalım. Partilerin seçim programlarında hem Irak meselesi, Kuzey Irak'taki durum hem de Türk-Amerikan ilişkileri nasıl yer almış bir hatırlayalım. Hande Atay Alam ve Cem Sey’in derlemesini hep birlikte dinleyelim isterseniz.

(Teyp):

"Irak’ın kuzeyinin teröristler tarafından sığınma yeri olarak kullanılması, ilişkilerimizin gelişmesinin önünde büyük bir engeldir. Irak’ta istikrarsızlıktan beslenen terör tehdidine karşı her türlü tedbiri en etkin bir şekilde alacağız. Hiçbir komşu ülke toprağının ülkemize yönelik terörist eylemler için bir üs olarak kullanılmasına izin vermeyeceğiz. (Adalet ve Kalkınma Partisi)"

"Kuzey Irak’taki PKK varlığının ortadan kaldırılması için hükümet hiçbir etkili girişim yapamamış, Meclis’ten aldığı yetkileri kullanarak Kuzey Irak’a asker göndermeye cesaret edememiştir. Hükümet, PKK örgütünün merkezinin, üssünün, silah ve cephane depolarının Kuzey Irak’ta olduğu gerçeğini görmezlikten gelerek Irak’a bir operasyon düzenlemeye cesaret edememiştir. (Cumhuriyet Halk Partisi)"

"Türkiye, Kuzey Irak’tan kaynaklanan fiili bir güvenlik tehdidi ve terör saldırısıyla karşı karşıyadır. Irak’taki gelişmeler Türkiye’nin karşısına çok boyutlu bir güvenlik tehdidi çıkarmıştır. Bu durum Türkiye’nin askeri güçle desteklenen etkili bir siyasi caydırıcılık stratejisi uygulamasını gerekli hale getirmiştir. (Milliyetçi Hareket Partisi)"

"Türk-Amerikan ilişkileri hem ikili düzeyde hem de ittifak sistemi içinde köklü bir geçmişe, kapsamlı bir amaç ve çıkar ortaklığına ve sağlam bir jeopolitik zemine dayanmaktadır. Bu ilişkinin yeni şartlara uyumlu hale getirilerek kurumsallaşması sadece ikili ilişkiler açısından değil küresel ve bölgesel barış açısından da büyük bir önem taşımaktadır. (Adalet ve Kalkınma Partisi)"

"CHP iktidarında, bütün ülkelerle karşılıklı menfaatlere ve saygıya dayalı işbirliği politikaları izlenecektir. Amerika’yla ilişkilerde de aynı yaklaşım benimsenecek, başta Irak konusu olmak üzere, Amerika’nın izlediği bazı politikalar değişmediği sürece bu politikalara karşı tepkimiz sürdürülecektir. (Cumhuriyet Halk Partisi)"

"ABD ile uzun bir geçmişe sahip geleneksel ilişkilerimizde bugün yaşanan sıkıntıların karşılıklı güven ve saygı esasına dayalı olarak karşılıklı çabalarla aşılması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerimizin, her iki tarafın çıkarlarına hizmet edecek şekilde, siyasi, güvenlik ve ekonomik boyutlarıyla gerçek anlamda bir stratejik ortaklığa dönüştürülmesi ortak hedefimiz olmalıdır. (Milliyetçi Hareket Partisi)"

Çongar: Evet birlikte dinledik. Şimdi isterseniz önce Türk-Amerikan ilişkilerine bakıştan başlayalım parti programlarında. Benim dikkatimi çeken MHP’nin stratejik ortaklıktan söz etmesi, AKP "kurumsallaşma" diyor. Yani, aynı yolda devam ama kurumsallaştırarak bu ilişkilere devam diyor. CHP, "eleştirmeye devam" gibi aslında negatif bir mesaj veriyor. Bunu nasıl okumalı Abdullah? Bu üç parti arasında üçünün de Meclis'e gireceği tahminini yaparsak, Türk-Amerikan ilişkilerinde ilk bakışta sence en ciddi ayrımlar neler?

Akyüz: Önce ciddi ayrımlar esasen Irak, Kuzey Irakla düğümleniyor. Yani orada Amerika’nın varlığı ve oradaki şu anda yaşadığımız sıkıntıların büyük kısmı Amerika’nın bir ittifak ortağı olarak üstüne düşeni yapmamasından kaynaklanıyor. Dolayısıyla sanki benim gördüğüm kadarıyla büyük ölçüde kırılma noktası Kuzey Irak’a karşı. Bu partiler diyelim ki, koalisyon kurulursa, CHP-MHP koalisyonu kurulursa mesela nasıl yaklaşır? O bazda bakmak gerekir ve sanki kırılma, fay hattı orası diye düşünüyorum.

Çongar: Zaten biz de, Irak politikasına da derlememizde yer verdik bu düşünceyle, orada da, en büyük fark MHP’nin ve CHP’nin aslında AKP hükümetini askeri seçeneğe yönelmemekle eleştirmesi, buna cesaret edememekle eleştirmesi, AKP’nin biraz daha dikkatli, ihtiyatlı bir ton kullanması. Şimdi, Kuzey Irak konusunda bu seçim retoriği diye algılanabilir Bülent… Yani işte "cesaret edemediler, operasyon yapamadılar" diyor CHP-MHP. Ola ki, iktidara gelirlerse, sence bu retoriği sürdürücekler mi? Yani operasyon gündemiyle iktidara gelme iddiasında iki parti mi var karşımızda?

Alirıza: Ben bunun sadece bir seçim retoriği olduğunu düşünmüyorum. Aslında AK Parti de, şu anda iktidarda olan bir parti olarak da, bundan sonraki hükümeti kuran en yakın aday olarak, Kuzey Irak'ın bir problem yarattığına da, şu veya bu şekilde bu konunun giderilmesi gerektiğini söylüyor. Ve operasyonu da tam anlamıyla dışlamıyor.
Bunun sakıncalarını dile getirmiyorlar. "İçerideki teröristleri temizleyelim ondan sonra dışarıdakilere bakalım" demişti Sayın Başbakan. Fakat tabii, seçimden sonra terrörizm devam ederse iktidarda kim olursa olsun bu konuya neşter mutlaka vurması gerekiyor. Fakat tabii oradaki komplikasyon, ABD ile ilişkiler. Ve burada özellikle CHP’nin operasyon gerektiğini vurgulaması, MHP’nin de bunu büyük bir dereceye kadar desteklemesi, AK Parti üzerinde şimdi ve bundan sonraki meclis denkleminde de baskı oluşturacak.

Çongar: Yani sonuçta Ak Parti eğer tek başına hükümet kursa bile… ki anketlerin gösterdiği sonuçlar bunun mümkün olacağı yönünde, eğer kurabilse bile, o zaman MHP’nin de girebileceği bir mecliste, muhalefet CHP ve MHP yine sınır ötesi operasyon yönünde baskıyı sürdürebilir.

Alirıza: Mutlaka tabii.. Bu terörizme endeskli olarak eğer devam ederse baskıyı da artıracak. Unutmayalım, Türk-Amerikan ilişkilerindeki sorun, ki ciddi bir sorun var, Türkiye'de ABD'ye karşı güven dibine vurmuş, mutlaka ve mutlaka Kuzey Irak’taki olaylarla bağlantılıdır. Ve iktidara kim gelirse, bu konuya el atarken aynı zamanda Amerika ile ilişkileri nasıl sürdürmesi gerektiği konusuna da şu ana kadar üretilmeyen bir formül çıkartması gerekecek.

Çongar: Evet, bu Irak konusunu da zaten ayrıntılı tartışacağız programda, ama Henri sana sorayım. MHP’nin "stratejik ortaklık kurulmalıdır Amerika ile" diye bir cümleyi sonuçta seçim beyannamesine koyması seni şaşırttı mı? Çünkü MHP uzun süre anti-Amerikan özellikle bu Bush yönetimine çok karşı bir söylem kullandı. Son bir iki yıldır bu devam ediyordu. Şimdi birdenbire ciddi bir ilişki tanımı yapıyor.

Barkey: Bu çok ilginç aslında. Beni bayağı şaşırttı. Fakat aynı zamanda ne söylediklerini tam iyi anladıklarından şüpheleniyorum. Çünkü MHP söylemine baktığınız zaman, tabii bayağı çelişkili oluyor. Ama aynı zamanda MHP’nin içinde iki tane ağır dış politika topu var. Gündüz Aktan ve Bölükbaşı. Bunların etkisi mi diye düşünüyorum. Çünkü bunlar aslında deneyimli dış politika uzmanları ve onların söylediklerini, onların kurduklarını düşünüyorum.

Çongar: Gündüz Aktan ve Deniz Bölükbaşı etkisi var…

Barkey: Etkisi, etkisi var. Muhakkak bir etkisi var. Çünkü şimdiye kadar böyle bir söylem MHP’den hiç çıkmadı. Dolayısıyla şaşırtıcı, ama bence MHP nin eninde sonunda pek bir etkisi olacağını zannetmiyorum bu konularda. Yani şöyle diyeyim. Eğer MHP ile CHP koalisyonu işbaşı yaparlarsa, o zaman Kuzey Irak’a operasyon yapma olanağı olasılığı artacak. Ama bence şimdi orada komik bir olay olacak Çünkü askerler bence bir operasyon yanlısı olmadıkları için, bu sefer CHP ile MHP bastıracak. Askerler "Aman yapmayalım" diyecekler. Ya da çok göstermelik bir operasyon yapıp, "Bakın biz yaptık" diyecekler. Bir de MHP üzerinde şunu söylemek istiyorum. MHP’nin üstünde bir Demokles'in kılıcı var. Öcalan’ı astırmadıkları için muhakkak bir şey yapmak zorunda kalacaklarını düşünüyorlar eğer hükümete gelirlerse. Bence gelmeyecekler onun için…

Çongar: "Gelmeyecekler…" Fakat tabii, bu iddia önemli, sen diyorsun ki "Aslında TSK operasyona niyetli değil." Onlar da o söylemi kullanıyorlar, ama "niyetli değiller" diyorsun. Ona geçeceğiz. Yalnız şimdi, yeni hükümeti yine kim kurarsa kursun en önemli konularından biri Irak olacak. Sadece Kuzey Irak da değil… Washington gündemine sözü getirirsek, Amerika artık Irak’tan çekilmeyi tartışan bir ülke. Bu çerçevede, yeni hükümeti nasıl bir Irak pazarlığının bekleyebileceği konusunda New York Times’ın geçen hafta bir baş yazısı vardı. Ondan size kısa bir alıntı okumak istiyorum:

"ABD, Irak'ın kuzeyindeki Kürt topraklarını, çıkışa yönelik hazırlıklar için güvenlikli bir alan olarak kullanmanın yolunu aramalıdır. Türkiye'nin üslerini ve limanlarını kullanabilmek de, geri çekilmenin daha hızlı ve güvenli olmasını sağlayacaktır. Türkiye, savaşta, her zaman aynı kararlılığı göstermeyen bir müttefik oldu, ancak diğer ülkeler gibi o da, savaş sonrasının yüküne omuz vermenin kendi çıkarına olduğunu anlamalıdır."

Şimdi Bülent, bir savaş sonrası yükünden konuşmaya başladı Amerika. Ve bu geri çekilmenin savunusunu yapanlar, Demokratlar olsun Cumhuriyetçiler içinde bazı kesimler olsun, işte New York Times’ın başyazısı olsun, Amerika’nın terkedeceği Irak’ta çok büyük bir kaos olabileceğini, işte iç savaşın alıp başını gidebileceğini, hatta kuzeye kadar yayılabileceğini hesaplıyorlar bir yandan, bir yandan da diyorlar ki, "Artık Amerika’nın kalmasının kazandıracağı hiçbir şey yok." Yani düzelteceği hiçbir şey yok. Son olarak Amerikan Senatosu’nda da gördük. Başkan Bush’un gündeminde, Irak için 18 tane kıstas vardı Kongre'nin belirlediği. Başkan Bush, işte "Bunun 9'unda, 10'unda belli bir iyileşme sağlandı" diyor. Bağımsız gözlemciler, ancak 1'inde 2'sinde iyileşme sağlandığını söylüyorlar. Yani Amerika, artık orada kalışını, kendi ülkesine kendi toplumuna ve dünyaya çok da rasyonelize edemeyen bir noktada. Şimdi Amerika, bu koşullarda arkasında kaos bırakmayı göze alarak ayrılırsa, Türkiye sence kendisini nasıl bir pazarlık noktasında bulacak. Türkiye ne demeli Amerika'ya?

Alirıza: Daha o noktada değiliz. Washington’da cidden bir tartışma başladı. Cumhuriyetci senatörlerden bazıları Başkan Bush'dan uzaklaşmaya başlıyorlar. Ancak bunu en son kabul edecek kişi Başkan Bush olacak. O hala çekilmeyi kabul etmemis. Şu anda devam eden girişimin devam etmesini Eylül’den sonra değerlendirilmesini savunuyor.. New York Times uzun süreden beri zaten Amerika’nın çekilmesini istiyordu. Ve bu konuda Türkiye ile ilgili yaptığı bu spekilasyonda sadece şimdik spekilasyon olarak görmeliyiz. ABD’de şu anda daha Türkiye ile iktidarda kim olursa olsun tamam ben çekileceğim, senden faydalanmak istiyorum. Kaos’u şu yada bu şekilde önlemek istiyorum noktasına gelmiş değil. Eninde sonunda gelecek, fakat şunuda vurgulamak istiyorum. Kaos zaten var. Amerika’nın askerleri orada kalsada kalmasada… bir noktaya gelirse Washington kendisinden sonra orada ne olacak konusunda pek itibar etmeyecek.

Çongar: Benden sonra tufan… Peki sana katılıyorum. Eylülü beklemek istiyor Başkan Bush, muhtemelen bekleyecek Amerika. Eylül ortasında, oradaki General Petraeus’un bir rapor vermesi söz konusu. Ama tahminler, gerçekten de bu raporun Amerikan Kongresi'ni tatmin edecek bir rapor olmayacağı yönünde. Yani eylül olmayacak ekim olmayacak, ama 2007 sonu 2008 itibariyle bir geri çekilme takviminin gündemde olacağını söyleyebiliriz değil mi?

Alirıza: Tabii, olacaksa da zaten Demokratların Cumhuriyetçi yönetimi zorlamasıyla olacak. Başkan Bush da zaten buna şu anda niyetli değil, fakat eğer o noktaya gelirsek direnecek. Ve o direnme sürecinde de, "Çekileceksek nasıl çekileceğiz" tartışması olacak. Sanırım bu 2007'de, olmazsa 2008'de olacak.. Önümüzdeki dönemde Türkiye ile ABD ilişkilerinde mutlaka bu noktaya geleceğiz. Ama şu anda orada değiliz.

Çongar: Şu anda orada değiliz. Peki Henri, sence böyle bir çekilmenin Türkiye açısından sonuçları ne olabilir?

Barkey: Çok acil, çabuk yapılacak bir çekilme Türkiye açısından çok kötü olacak. Çünkü Irak’taki kaosun Türk sınırlarına ulaşabilmesi demek. Çünkü hazırlıksız bir çekilme bence…

Çongar: Zaten kuzeyde eylemler başladı. Büyük saldırılar yavaş yavaş kuzeye kaymaya başladı…

Barkey: Onun sebebi de şu aslında. Çünkü Bağdat ve Bağdat çevresinde Amerikan ve Irak silahlı kuvvetlerinin yaptığı operasyonlar yüzünden, tehdişin büyük bir kısmı daha da kuzeye, daha değişik yerlere yönlenmeye başladı. "Biz buradayız, biz hala tedhiş hareketleri yapabiliyoruz" diyebilmek için o operasyonlara başladılar. Ama bence tanıdığımız Kürt bölgesi içinde, çok rahatlıkla operasyon, tedhiş yapması çok kolay değil. Bence yani onu daha iyi kontrol edebiliyor çünkü Kürt bölgesini… Fakat daha önemli olan eğer hazırlıksız bir çekilme olursa, Irak hemen üçe bölünmeye başlayacak mı? Eğer üçe bölünürse, o zaman Türkiye’nin istemediği, sırf Türkiye değil Amerika’nın da, komşularının da istemediği bir sonuca doğru ilerleyecek. Onun için ne Türkiye, ne de komşuları, şimdi Amerika’nın çabuk bir şekilde çekilmesini istemiyor. O açıdan bütün komşular, bence hatta İran bile, Bush yönetimi tarafında. "Yavaş yavaş çekilin. Çekilin ama yavaş yavaş çekilin" diyor. "Hazırlanın." Bu aşamada tabii, Amerika’nın komşularla pek İran ve Suriye ile değilse bile, şu anda Türkiye, Suudi Arabistan, Kuveyt ve Ürdün ile hemencecik şeylere girmesi lazım. Müzakerelere girmesi lazım ki, bunları uygulaması lazım.

Çongar: Yani hazırlık müzakereleri gerekiyor, diyorsun. Peki Abdullah, Henri dedi ki, "kuzey nispeten istikrarlı tutulabilir, güvenlikli tutulabilir". Sence, ki Iraklı Kürtlerin bu yönde talepleri de vardı, Amerika orada üs kurmak isteyecek mi? Irak Kürdistanı'nda kalıcı Amerikan üsleri görücek miyiz? Bu pazarlığın bir parçası da bu üsler olabilir mi?

Akyüz: Bence göreceğiz. Çok büyük olasılıkla göreceğiz. Bunu Kürt yönetimi istiyor, bunu orada hem de Amerika yönetimi.. Açıkça telaffuz etmese de Irak'tan tamamen çekilmeyi… Bunun süresi ne olur bilemiyoruz, 2 sene mi olur 5 sene mi olur ama bu mutlaka aşamalı bir çekilme olacak. Özellikle Bush yönetimi döneminde, ben hızlı bir çekilme beklemiyorum. Dolayısıyla New York Times’ın o referans verdiğin yazısında bahsedilen şey, daha çok toptan çekilmeye yönelik olarak öneriler getiriliyor. Ben öyle bir senaryoyla karşı karşıya olmadığımızı ve 2008 sonuna kadar da olmayacağımızı düşünüyorum. Ama sonuçta, ABD mutlaka Irak’ta bir kuvvet bırakarak hem İran’a karşı hem Irak’ın istikrarına katkıda bulunmak adına, hem de Kürtleri korumak adına, onların da isteği üzerine orada bir üs…

Çongar: Bir de belki Türkiye’nin bölgeye müdahalesini önlemek adına…

Akyüz: Bir amaç da bu olabilir mutlaka. O tarihe kadar bu konuda zaten bir netleşme olmazsa, PKK saldırıları durmazsa ya da Türkiye’nin böyle bir operasyon yapmış olması ve onun sonuçlarının bir şekilde ortaya çıkmış olması… evet veya bir de ayrıca tabii, Türkiye dışında orada bir ilave üs imkanınıd a Amerika’nın kaçırmak isteyeceğini sanmıyorum. İran bu kadar Amerika’nın gündeminde olduğu sürece.

Çongar: Bülent sen söz istemiştin.

Alirıza: Şimdi ben biraz farklı görüyorum bu durumu. Geçenlerde Senatör Biden bir tartışmada..

Çongar: Senatör Biden, Senato'da Dış İlişkiler Komitesi'nin Başkanı, aynı zamanda başkan aday adayı Demokratlar'dan…

Alirıza: Demokrat. Geçen gün çok ilginç birşey söyledi. Tabii, (Irak'ın) üçe bölünmesini savunanların başında gelenlerden birisi ve Kürt yönetimini de destekleyen bir kişi ve bu lafı etmesi de çok ilginç birşey: “Ne kadar gecikirsek," diyor "oradan çekilmeye başlamaya, Amerikan halkını orada asker bırakma konusunda daha fazla zorlanacağız. Öyle bir noktaya geleceğiz ki, Irak’tan tamamen hiçbir asker bırakmadan çekilebiliriz." Biden'ın bunu dile getirmesi ilginç. Zaten orada bir üs kurulacaksa, onun görevi ne olacak? Oradaki Kürt yönetimine ya da ismi ne olursa, o zaman, ABD’nin vereceği bir desteğin simgesi olacağı için, ABD’nin bunu kendi içinde tartışması ve milli bir politika olarak benimsemesi gerekiyor. Şu anda o noktada değil. ABD’nin İsrail’e verdiği destek ve güvenceyi, orada bir Kürt entity'sine verme noktasına geldiğine inanmıyorum. Ve üs konusunda daha zaten önümüzde zaten çok merhaleler var. Peki, Senato orada kalıcı bir üs kurulması için parayı vermiyor ve o konuda da çok güveniyor Demokratlar…

Çongar: Peki Amerika’nın bu çekilme takvimi aşamalı da olsa, Biden’in dediği gibi belki biraz daha hızlı olup kuvvet bırakmaya da dönse, sonuçta bir kere orada bir boşluk yaratacak ister istemez. Ek boşluk yaratacak. İşte belki üsler kurulması gündeme gelecek, bu askerlerin, New York Times'ın başyasızında belirtildiği gibi, belki Türkiye üzerinden boşaltılması gündeme gelecek. Ve PKK varlığının bölgede devam ettiği bir ortamdan bahsediyoruz, ki bu PKK varlığını temizlemeden Amerika’nın çıkmasına muhtemelen karşı konuşacak Türkiye. Bütün bunları birarada düşünürsen Henri, ve senin bu konu üzerinde özellikle çalıştığını biliyorum, bu "büyük pazarlık" konusu üzerinde… Bir de Kerkük boyutu var: Kerkük’ün yeni bir savaş nedeni olmaması bölgede, yeni bir çatışma unsuru olmaması bölgede… Bütün bunların içereceği geniş bir pazarlığa doğru ilerliyor mu Türkiye ile Amerika sence ya da ilerlemesi gerekir mi? Ya da muhtemel zamanlaması nedir?

Barkey: Şimdi ilerlemesi gerekir. Ama önümüzde seçimler var. Seçimlerden önce bunun olması… bir hafta kaldı seçimlere. Şimdi seçimlerden önce birşey yapılması imkansız. Çünkü bir hafta kaldı seçimlere. Dolayısıyla.. şimdi birşey yapılması imkansız. Şimdi bir cumhurbaşkanlığı seçimleri olacak, Türkiye yatışıncaya kadar birşey olacağını sanmıyorum. Ama bundan sonra, Amerika'nın Türkiye ile pazarlık konusunda girişim yapması birşeyler yapması lazım. Sırf Türkiye ile değil, aynı zamanda Suudi Arabistan ile de yapması lazım. Çünkü Amerika, kademeli bir şekilde çekilecekse, bu hazırlıkları yapması lazım. Bu hazırlıkların en önemlisi bence, o Kuzey Irak’ta Kürtler arasında bir pazarlığın oluşmasını sağlaması lazım. Çünkü onu sağlamadan çekilirse Amerika herkese çok kötü bir oluşum bırakmış olucak. Dolayısıyla ne Türkiye memnun olacak ne Irak’taki Kürtler memnun olacak, ondan sonra Amerika hiç bir şey başaramamış gözükecek. Bush yönetimi şunu düşünüyorsa , yani "Ben neyi başardım 4 seneden sonra, Irak'ta bu kadar zayiattan sonra…" Hiç olmazsa, Kuzey Irak’ta hiç değilse bir şeyin kurulmasını…

Çongar: "Bir devletin mi" demek istiyorsun?

Barkey: Hayır hayır, devlet olup olmayacağını şu anda biz bilemeyiz. Irak’ın geleceğine bağlı, eğer Irak bir bütün olarak kalırsa, o bütünün içinde hem Türkiye ile barışık, hemde Irak ile barışık bir federal oluşum.

Çongar: Öyle bir oluşum… ama onun başarılı olması için PKK’nın orada artık varlık bulmaması lazım.

Barkey: Ama o büyük pazarlığın içinde, PKK unsurlarının temizlenmesi gerekecek. Ve orada çok ciddi bir şekilde hem Kürtlerin hem Amerikalıların Türkiye’ye bir güvence vermeleri lazım. Hem de bir güvenceden de fazla bir şeyler yapmaya başlamaları lazım. Zaten o aşamada da bence, zaten hem Barzani hem Talabani PKK'ya muazzam baskı yapıp onları oradan uzaklaştırmaya çalışacak. Türkiye için bu en büyük problem, onların Türkiye'ye dönmesi olacak. Şimdi kaç PKK’lı var bilmiyoruz, ama onların dönmesi Türkiye için çok kötü olabilir. Ama aynı zamanda şunuda düşünmek lazım. Türkiye’de seçimler olacak, seçimlerde bilmiyorum kaç kişi ama DTP’den milletvekili gelecek

Çongar: Onların grup kurma ihtimali de var.

Barkey: Var, zor ama var. Fakat önemli olan onların yaratacağı yeni bir psikoloji oluşacak Güneydoğu’da. Dolayısıyla PKK nin huzuru da bir dereceye kadar azalacak. PKK çok kaybetmekte. Bakmayın, çok mayın, iyi mayın patlatıyor, ama halk arasındaki etkisi eridi….Fakat DTP Millet Meclisi'ne girdikten sonra ne olacağını kestirmek zor tabii…

Çongar: Tabii, o apayrı bir tartışma konusu. Milletvekilleri PKK’dan bağımsız hareket edebilecekler mi? Ya da PKK’ya parallel hareketlerinde bile, iyi milletvekili olabilecekler mi? Yapıcı bir politika izleyebilecekler mi? Ama sen, önemli birşey söyledin Henri, yani "Türkiye ile bir pazarlık gerekli, Suudi Arabistan'la da bir pazarlık gerekli…" Ve tabii, Amerika'nın Irak'tan çekilmesinin çok büyük bir İran boyutu da var. İran’a ne olacak? Bunu da kısa bir ara verdikten sonra tartışacağız sevgili izleyiciler, lütfen bizden ayrılmayın.

-------------------------------------------

Çongar: Tekrar merhaba. Burası Washington ve biz Bush yönetiminin giderayak İran’a saldırıp saldırmayacağını tartışıyoruz. Şimdi, demin Irak’tan çekilmekten bahsediyorduk. New York Times’ın ünlü yazarı Tom Friedman’ın geçenlerde, 11 Temmuz'da bir makalesi vardı. Irak’tan çekilmeyi savunan. Ve bunun olası sonuçları arasında bakın neleri saymıştı:

(Ekrandan okuyarak)

"Irak'tan çıkmanın en az dört avantajı var. İlki, iç savaşın hakemliğini yaptığı için daha fazla Amerikalı ölmeyecek. İkincisi, biz ayrılmaya hazırlanırken topyekun iç savaş korkusunun yayılması, belki de, Iraklıları bir son dakika anlaşmasına sevkedebilir. Üçüncüsü, Irak'taki iç savaşın acıları, oradaki cemaatleri yeni ittifaklar kurarak federal bir çözüm için istikrarlı bir zemin oluşturmaya yöneltebilir. Dördüncüsü, İran'a karşı caydırıcı gücümüzü yeniden kazanırız. Tahran, artık Irak'taki adamları aracılığıyla kanımızı dökemez ve Irak'tan çıkınca, eğer gerek duyarsak, İran'ı vurmak için elimiz çok daha rahatlar."

Çongar: Sizleri bilmem, ama benim biraz kanımı donduran bir gerekçe, bu son gerekçe. Yani "İran’ı vurmak için Irak’tan çıkalım" gerekçesi. Bülent ne dersin? Sence hakikaten, Bush yönetiminin 16-17 ayı kaldı iktidarda, bu son dönemi İran’a bir tür "ders vermek", bir tür saldırı yapmak için kullanacak mı?

Alirıza: Ben bu konuda bir adım atacağına inanıyorum. Bu konuda elimizde bilgiler var. Bunlardan bir tanesi, örneğin mesela geçenlerde Başkan Bush’un kabul ettiği bir grup Cumhuriyetçi milletvekillerinden bir tanesiyle konuştum. Ve Başkan Bush, "Benden sonra İran’da nükleer tehdidi kimse ortadan kaldırmayacak, o yüzden ben gitmeden mutlaka bu konuya bir çare bulmam gerekiyor"…

Çongar: Peki, "çare" derken bir askeri girişimden mi bahsediyor?

Alirıza: Tabii. Şimdi şöyle bir durum var: ABD’nin şu andaki mevcut politikası, Condi Rice ve yardımcısının…

Çongar: Dışişleri Bakanı ve yardımcısının…

Alirıza: Sürdürmeye çalıştığı, diplomatik kanaldan, mümkün mertebe İran üzerindeki baskıyı arttırmak… Ama özellikle Başbakan Yardımcısı Cheney’e yakın olan bir grup, ki bunların içinde, örneğin David Wurmser’in ismi mutlaka gündeme geliyor… Bunlar, Washington’da "İran konusunda askeri opsiyonu ortadan kaldırmanın ne kadar sakıncalı olduğunu ve bu konuda şu veya bu şekilde ABD’nin bu opsiyonu kullanması gerektiğini" dile getiriyorlar. Yani bunu Washington’da duymayan kalmamış. Yani Dışişleri Bakanlığı ile Başkan Yardımcısı Cheney’nin ofisi arasında zaten gazetelerede yansıyan bir nevi gerginlik ve bir soğuk savaş var. Şimdi geçmişte Başkan Yardımcısı Cheney’nin, Rumsfeld ile birlikte Bush’u Irak konusunda icraata geçmesi konusunda ne kadar zorladıklarını hatırlarsak, aynı şekilde hala çok güçlü bir konumda olan Cheney’nin Bush’u bu konuda ikna edebileceğine vede Bush’un sınırlı da olsa İran’a karşı bir operasyon yapacağına inanıyorum.

Çongar: Peki, böyle bir operasyon diyelim ki Cheney ve çevresindeki şahinlerin bastırması ile planlandı… Henri, ne ister Amerika Türkiye’den? Üssünü mü kullanmak ister, destek mi ister? Yoksa…

Barkey: Türkiye’den hiçbir şey isteyecek hali yok, ikincisi istemeyecektir. Çünkü iki açıdan, şimdi söyleyeyim. Amerika’nın şu anda İran’ı vurmak istese, ki ben inanmıyorum bunun olacağına, o başka bir mesele, onu da söylerim bir dakika da…

Çongar: Sen saldırı olacağına inanmıyor musun?

Barkey: İnanmıyorum, inanmıyorum. Ama şunu söyleyeyim… Yani niye Türkiye’ye ihtiyacı yok? Çünkü bugün oraya çok yakın iki tane büyük filosu var Amerika’nın. Ayrıca çok uzaktan kumandalı bir sürü bombası, uçağı falan var. Yani bütün bunların…

Çongar: Körfez'den ya da Diego Garcia'dan vurabilir...

Barkey: Bütün rahatlıkla isterse vurur. Vurursa sonuç alabilir mi o başka mesele. Fakat istese rahatlıkla vurabilir. Ama yapamayacak. Şunu düşünmemiz lazım. Herhangi bir cumhurbaşkanı giderayak, gitmeden önce 3 gün önce, bir ay önce, ya da seçimlerden sonra öyle bir şey yapması Amerikan tarihinde kolay kolay hazmedilebilecek bir şey değil.

Çongar: Ama Bush hazmedilemeyecek çok şey yaptı.

Barkey: Doğru, ama bu artık bardağı aşacak olan damla olacak.

Çongar: Sen yine de bir sağduyu arıyorsun Bush hükümetinde

Barkey: Hayır, sağduyu aramıyorum ama, ona yapılıcak olan reaksiyondan korkacak. Çünkü öyle bir reaksiyon olacak ki herkeste…Belki İranlılar çok kötü bir şey yapabilir, yani çok bariz bir şekilde, Amerikalı askerleri öldürmeye devam ederlerse ve bunun delilleri ortaya çıkarsa ve bunun İran'daki hükümetin emriyle yapıldığını, Amerika gösterebilirse, o başka mesele. Fakat yani durup dururken, İran’ın nükleer silah kapasitesini önlemek için, bir atılımda bulunması, bence politika açısından kendi partisini tamamıyla ortadan kaldırmak gibi bir şey olacak bu…

Akyüz: Zaten bence, orada sorun şey değil mi? Yani hem Irak’tan çıkışta hemde İran meselesinde Bush yönetimi ne kadar… artık zaten Amerikan kamuoyundan kopmuş durumda da… kendi partisinin tabanından ve meclis gurubundan da ne kadar koptu ve ne kadar bağamsız hareket edebilir. Eğer gerçekten çok koptuysa ve hiç umurunda değilse Bülent’in dediği olabilir. Ben de koptuğu kanaatinde değilim o kadar.. dolayısıyla İran’dan, Irak'tan çıkışını da o kadar, yani yavaş, çok da hızlı olmayacağını sanıyorum. İran’a bir müdahalede bulunamayacağını düşünüyorum. Çünkü Cumhuriyetçi Parti'nin etkisi çok fazla olacak.

Barkey: Bir de şunu unutmayın. Zaten Amerika’nın yaptığı en büyük stratejik hatalardan birisi olarak çıkacak olan bir cumhurbaşkanı, Amerika’nın yapacağı en korkunç ikinci stratejik hatayla mı çıkmasını istiyorsunuz? Eğer…

Çongar: Biz birşey istemiyoruz ama Bush yönetimine güvenemeyecek kadar da çok şey gördük.

Barkey: Güvenmek zor tabii bu hükümete. Yine de bunlar tamamiyle deli değiller…

Çongar: Şimdi Bülent, sana sözü vereceğim ama biraz da sözü şöyle toparlamak istiyorum. Şimdi, "saldırı olacak mı olmayacak mı" burada bunun totosunu oynayacak halimiz yok. Bülent’in dediği şöylesine doğru ki, saldırı yanlısı konuşan kişiler var Washington’da…

Akyüz: Kesinlikle, kesinlikle…

Çongar: Şimdi, o saldırı yanlısı olan, özellikle şahince tutum alan birtakım Amerikalılar, ki bazısı yönetimin içinde bazısı hemen yanı başında… aynı zamanda Türkiye’ye de önem veren kişiler. Türkiye’nin İran konusunda alacağı tutuma da çok önem veren kişiler. İşin ilginç yanı, yine aynı çevrelerde, şimdi tek tek isim vermiyorum ama bu çevrelerde, örneğin 27 Nisan muhtırasını desteklemek gibi… Türkiye'de belki Genelkurmay’ın biraz daha söz sahibi olmasından yana konuşmak gibi bir eğilim de var. Bunlar arasında bağlantı kuruluyor. Türkiye'de de bazı yazarlar bu bağlantıları kurdular, bazı televizyon programlarında bu yorumlar yapıldı. Yani "Amerikan şahinleri, belki de İran konusuda bir beklentisi olduğu için, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne biraz daha meylediyor" diye… Bülent, buna katılıyor musun? Ve eğer Henri‘nin dediği doğruysa, yani sonuçta Türkiye'nin hiçbir lojistik desteği olmadan da, Amerika böyle bir saldırıyı yapacaksa, neden Türkiye’de böyle bir siyasi yatırıma girişti?

Alirıza: Öncelikle isterseniz, ondan başlayalım. Şimdi Türkiye'den bir lojistik destek istemese bile, eğer böyle bir girişim yaparsa ABD, ki ben böyle bir şey istemiyorum, ama benim değerlendirmeme göre böyle şey var… Türkiye’nin diplomatik destek vermesini isteyecektir. Saldırıdan bir gün sonra ya da o gün, Türkiye’nın “Evet, dünya büyük bir tehlikeden kurtuldu” gibi bir açıklama yapmasını isteyecektir. İlginç olan, demin senin de söylediğin gibi, Türkiye'deki mevcut iktidardan memnun olmayanlarla İran’a saldırı isteyen insanlar hemen hemen aynı insanlar, aynı çevreler… Onların beklentisi şu olabilir. Bu iktidarın vermediği bir desteği, başka bir iktidar veya TSK’nın daha güçlü olduğu bir ortamda olan bir Türkiye verebilir. Bunu görmemek imkansız. Sanırım önümüzdeki dönemde de yine aynı takım, özellikle Başkan Yardımcısı Cheney’e yakın oldukları için, yine damgalarını ilişkilere vurabilecekler…

Barkey: Ama burada bir soru soracağım Bülent'e. Şöyle düşün, diyelim ki şimdi bir MHP – CHP koalisyonu oldu, o hükümetin Amerika’ya destek vereceğini düşünüyor musun, AKP’den daha fazla böyle bir olayda? Bence…

Alirıza: Zaten bence bu çevreler… Soruna cevap olarak söylüyorum, MHP- CHP ittifakı istemiyorlar. Onlar başka şeyler istiyorlar.

Çongar: Ne istiyorlar?

Alirıza: TSK’nın daha güçlü olduğu… Yani darbe istediklerini söylemek istemiyorum.

Barkey: Başka ne kaldı?

Çongar: Ama ne? AKP hükümeti istemiyorlar…

Alirıza: Yani şimdi burada seçim sonrası propagandasına da girebilir, ama genel olarak burada gördüğümü anlatıyorum. Birtakım beklentiler olabilir. Bu takım beklentilere cevap bulamayabilirler Türkiye’de…. Örneğin 1 Mart 2003’de AK Parti hükümetinden çok şey beklemişti bu yönetim, özellikle neo-conlar. Ve görmemişti. Bundan sonraki denklemde, istedikleri olsa bile almayabilirler, fakat beklentilerinin gönüllerinden geçenlerin bu olduğunu görmemek için kör olmak lazım.

Çongar: Şunu mu demek istiyorsun Bülent; ordunun telkinlerine daha açık bir hükümet mı istiyorlar?

Alirıza: Ordunun daha hassas olduğuna inanıyorlar. Özellikle Genelkurmay Başkanı'nın yaptığı geziden sonra ordu daha iyi anlıyor diye bir bekleyişe girdikleri mümkün…

Çongar: Abdullah, senin tek cümleyle yanıt vermen ricasıyla soracağım Orgeneral Büyükanıt, Genelkurmay Başkanı, Washington’a gelip Başkan Yardımcısı Dick Cheney ile görüştüğü zaman, İran konulardan bir tanesiydi, görüştükleri konulardan bir taneseydi. Senin bilgin dahilinde, sence Genelkurmay Başkanı bir İran güvencesi verdi mi Amerika'ya?

Akyüz: Benim o konuda hiçbir duyumum yok. Bilmiyorum açıkçası. Konuşulduğunu biliyorum ama bir taahütte bulunup bulunmadığını bilmiyorum.

Çongar: Ben de bilmiyorum. İki bilmeyen etti. İnşallah, bunun cevabını günün birinde öğreneceğiz. Ama şimdi kısa bir aramız var sevgili izleyiciler. Ondan sonra da Ermeni Soykırımı meselesini konuşacağız.

------------------------------------------------------------------------------------------------

Çongar: Merhaba. Washington’daki sohbetimizi Ermeni Soykırımı Tasarısı'nın geleceğini tartışarak sürdürüyoruz. Biliyorsunuz, Ermeni Soykırımı Tasarısı Temsilciler Meclisi'nde, Meclis toplam sayısının yarı rakamını aştı; 218 imzaya ulaştı. Hatta 220'ye galiba en son vardı. Bu konuda size Adam Schiff’in, Demokratik Partili Kalifornia temsilcisi ve tasarının bir numaralı sponsoru olan Adam Schiff’in son değerlendirmesini okumak istiyorum önce.

(Ekrandan okuyarak):

"Tasarının 218 imzaya ulaşması gösteriyor ki, Temsilciler Meclisi'nin çoğunluğu, Soykırım'ın tarihsel bir gerçek olduğunu onaylamaya hazırdır. Ermeni Soykırımı'nın tanınması, günümüzün en önemli insan hakları meselelerinden biridir ve umuyorum ki, sağladığımız çoğunluk desteği, bu tasarının erken bir tarihte geçmesini sağlayacaktır. Gelecekteki kıyımları önlemeyi ummamızın tek yolu, geçmişi hatırlamak ve geçmişten ders çıkartmaktır."

….diyor Adam Schiff. Ve diyor ki, "erken bir tarihte tasarıyı geçirme hedefimiz var." Şimdi soykırım tasarısı, sence Abdullah, eylülde geçer mi?

Akyüz: Sonbaharda geçmesi için sanırım çok büyük bir hazırlık var. Eylül değilse bile Ekim ayı. Fakat ben bu isteğe rağmen konjonktürün buna imkan verip vermeyeceği konusunda emin değilim.


Çongar: Konjonktür buradaki konjonktür mü?


Akyüz: Buradaki konjonktür. Birincisi tabii Irak. Yani Irak meselesi öyle görünüyor ki, eylülden itibaren, Kongre tatilden döndükten sonra ağustos sonunda, ciddi bir şekilde gündem maddesi olacak. Dolayısıyla Irak’tan çekilme tartışmalarına başlanacak. Türkiye’nin oynayabileceği rol… işte programın başından beri tartıştığımız.. Bu süreçte, acaba Türkiye’nin üstüne gidebilecek bir şeyi, lider kadrosu destekler mi? Bu 220 imzalı desteğin, 160’ı Demokratlardan geliyor, 60’ı Cumhuriyetçilerden geliyor. O anlamda, Demokratların çoğunlukta olması ve Bush’u sıkıştırma anlamında bunun üstüne çok daha rahat gidebilecekleri sonucunu da çıkartabiliriz. Ama 60 tane Cumhuriyetçi var, bunların öyle bir ortamda nasıl davranacaklarını açıkçası kestirmek kolay değil. Ben bir de, şunu düşünüyorum: Seçim yılında bunu, böyle bir tasarıyı gündeme getirmek daha kolay olacaktır…


Çongar: Yani Amerika’daki seçimler…


Akyüz: Amerika'daki, 2008’deki… Dolayısıyla eğer Irak gündemi bu kadar yoğun bir şekilde işgal ederse… Ve de 2008 seçeneği de, önlerinde durduğu için belki de önümüzdeki yıla kalabilir diye düşünüyorum. Ama bu ekip şeyde de, sonbaharda da mutlaka girişimde bulunacak.


Çongar: Peki, sen konjonktürel bir açıklama yapıyorsun; "diğer konuların önceliği nedeniyle ertelenebilir" diyorsun. "Belki Türkiye’nin stratejik önemi tekrar gündeme gelebilir" diyorsun. Bu programda da çok tartıştık, yani galiba siyasi açıdan bu soykırım tasarısının önünü kesmek pek mümkün değil; içerik açısından buna karşı konuşmak, karşı konuşmak mümkün de, pek kimseyi ikna etmek mümkün değil…


Akyüz: Doğru…


Çongar: … pek mümkün değil Amerika’da… Peki, şimdi yeni bir hükümet kurulacak. Seçim döneminde fazla adım atamadı AKP, yeni açılımlar yapamadı. Malum, gayet popülist bir politika sürecinden geçildi. Eğer AKP yeni hükümeti kurarsa, anketlerde gözüken olursa, bu yeni hükümet daha önce bazı ipuçlarını verdiği, işte, Erivan’la yeni bir ilişki biçimi, soykırım tezi konusunda, Türkiye’de bu tezin belki daha rahat tartışılmasına yönelik adımlar, şşte 301’in kalkması gibi bazı adımlar… Bu tür adımlar bir kere atılabilir mi? Bülent, Henri.. ikinize de soracağım. Bir de, bu tür adımların Washington’da Soykırım Tasarısı'yla bağlantılı herhangi bir yansıması olur mu? Henri?


Barkey: Bence olur. Ben de, Abdullah’a çok katılıyorum, bu konjonktürel açıdan bu tasarının geçmesi çok zor. Şunu da… Benim konuştuğum bir kaç tane çok ileri gelen Demokrat milletvekilinin bana verdiği intiba şu. Yani şu anda tasarıya imza atmak kolay bir şey. Bunun hiçbir fiyatı yok aslında. Bir fiyat ödemiyorlar bunun için. Bedava istiyorsanız, bir dereceye kadar. Dolayısıyla karşı bir reaksiyon gelince, bilhassa hükümet, Amerikan hükümetinden, "Bunun yapılmaması lazım. Irak yüzünden yapılmaması lazım" dendiği zaman, bence bunlar çok ciddi bir şekilde verdikleri imzayı geri çekmek ya da bunu değişik bir şekilde daha ileriki tarihlerde sunmaya çalışacaklardır. Bence oraya doğru gidiyoruz. Yani o açıdan 218 imzaya rağmen, ben pek fazla geçeceğini zannetmiyorum.


Çongar: Ama Türkiye’nin de yapacağı şeyler çok önemli…


Barkey: Tabii, Türkiye’nın yapacağı şeyler çok önemli tabii. Adam Schiff pek fikrini değiştirmeyecek. Adam Schiff son gününe kadar, milletvekili olduğu son gününe dek, bunu destekleyecek. Çünkü Adam Schiff, bugün Amerika’da en çok Ermeni’nin yaşadığı bir bölgeyi temsil ediyor.


Çongar: Glendale…


Barkey: Onun için Adam Schiff’ten pek bir değişiklik beklemeyeceğiz. Ama onun etrafında çok insan şey edebilir… Ve de Erivan’ın da tutumu çok önemli. Erivan mesaj yollamaya başlarsa, "Bakın yeni adımlar atıyor Türkiye, bunları… bunların önüne geçmeyin…" O da önemli. Eninde sonunda, hep Hrant Dink’in dediğine dönüyorum ben. Türkiye için çok önemli 301’in kalkması, çok daha önemli. Ermeni toplumu açısından da bu çok daha önemli. Tasarıdan da çok önemli. Belki bu mesaj gelecek Amerika’ya…


Çongar: Türkiye’de kurulucak olan yeni hükümet, Bülent, Ermeni meselesinde ne yapmalı?


Alirıza: Ne yapmalı mı? Ne yapabilir mi?


Çongar: İkisi birden…


Alirıza: İkisi arasında dağlar kadar fark var. Şimdi bu Kongre'deki durumla ilgili de birşeyler söylemek istiyorum. Ama önce buna değinelim. Şimdi bu konu, sadece Türkiye ve Ermenistan arasında değil. Türkiye tanımış Ermenistan’I, ama diplomatik ilişki kurmamış. Zira Ermenistan’ın batı sınırı konusu var. Soykırım meselesini hala gündemde tutuyorlar. Ve belki bunlar kadar önemli olan, Ermenistan Karabağ’da Azeri topraklarını işgal etmiş. Türk-Ermeni ilişkilerinin düzelmesi sadece başka konulara değil, ki onlar da çok çok önemli, aynı zamanda Karabağ sorununun halledilmesine bağlı.. ve ona endeksli olduğu için Karabağ topraklarından Ermenistan çekilinceye kadar, bu konuda da ben herhangi bir ilerleme beklemiyorum. Ordada şunu unutmayalım. Karabağ’da elinde silah o toprakları fetheden diyelim, Azeri topraklarını gasp eden diyelim çetenin başında, şu anda Ermenistan’da Cumhurbaşkanı olan Koçaryan vardı. Koçaryan her ne kadar Aliyev ile görüşmelerinde iyimser, olumlu bir çizgi sürdürmeye çalışıyorsa da aslında pek niyetli değil.


Çongar: Sen diyorsun ki, Türkiye Azerbeycan’dan bağamsız olarak hareket etmeyecek bu konuda.


Alirıza: Maalesef, iki konu birbirine bağlandı. Geçmişte, 1997’de özellikle, ABD’nin çok ciddi bir girişimi olmuştu… 1996’da.. ve o da Karabağ konusunda, ki o zaman Ter Petrosyan’dı Cumhurbaşkanı Ermenistan'da… Belki çok farklı bir çizgideydi. Yine sonunda Ermenistan’ın Azeri topraklarından çekilmemesinden o girişim sekte uğramıştı. Ve Clinton yönetimi çok büyük bir sükut-u hayale uğramıştı o dönemde. Ben aynı noktada olduğumuza inanıyorum. Karabağ meselesinde ilerleme olacağına inanmadığım için, Türkiye’nin bu konuda pek adım atabileceğime inanmıyorum. Şimdi bir de çabucak, Washington’a dönelim. Şimdi 218 önemlidir. Niye önemlidir? Bu konuyu fiilen Dış İlişkiler Komitesi'nin gündeminden çıkartıp direkt…


Çongar: Komite artık bunu durduramayabilir hiçbir şekilde…


Alirıza: Direkt gündeme gelme tehlikesini arttırmıştır. İkincisi, gündeme gelirse geçer, yani onu da yabana atmayalım. Zira Nancy Pelosi, bu konuda Adam Schiff kendisiyle Nisan’da görüşmek istemişti. Kendisine randevu vermemişti duyduğumuz kadarıyla. Ve söylediği şuydu, “Biz Ermeni lobisinin gündemine göre değil, kendi gündemimize göre hareket edeceğiz” demişti. Ve özellikle Türkiye’deki seçim gündeminde bir şey yapmamak istemediği belli… Fakat Türkiye’deki seçimlerden sonra, 218 ki… Nancy Pelosi buna kendisine imza atmıştır ve bunu destekliyordur. Gündeme getirme ihtimali yüksektir. Ayrıca ben az önce belirtilen görüşleri paylaşmıyorum. Seçim dönemine girdiğimizde Ermeni lobisinin gücü artar. Ve o gücün şu yada bu şekilde Demokrat Partili liderlerin üzerindeki etkisi, bu konunun gündeme gelmesine yol açabilir.


Çongar: Dolayısıyla, önümüzdeki aylarda Ermeni Soykırım Tasarısı'nın geçmesi sana sürpriz olmayacak, diye anlıyorum. Peki, süremiz doldu. Öyle görünüyor ki, Türkiye'de yeni kurulacak olan hükümet, Irak ile İran’la ve Ermeni Soykırımı meselesi ile hemen ilgilenmek zorunda kalacak ve bu ilgi Türk-Amerikan ilişkilerinin gündeminin önemli bir parçası olacak.


Bülent Alirıza, CSIS Türkiye projesi direktörü, Abdullah Akyüz, Tüsiad Türkiye (dil sürçmesi/doğrusu ABD olacak) Temsilcisi ve Henri Barkey, Lehigh Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Başkanı. Hepinize çok teşekkür ediyorum, yorumlarınız katkılarınız için.


Ve sevgili izliyiciler, sizlere de çok teşekkür ederiz bizleri izlediğiniz için. Ağustosta yeniden buluşuncaya dek, lütfen internet sayfamıza gidin, oradan bizi okuyun, bizi izleyin ve tabii lütfen bize yazın. Türkiye’ye hayırlı bir seçim diliyoruz. Yeniden hoşçakalın diyorum. Ben Yasemin Çongar, burası Washington.